Hệ tiêu hóa giữ vai trò cực kỳ quan trọng đối với cơ thể, giúp chuyển hóa và hấp thu các chất dinh dưỡng từ thức ăn. Đồng thời hỗ trợ quá trình sản xuất năng lượng cho cơ thể và quá trình phát triển của các tế bào. Vậy hệ tiêu hóa là gì? Gồm những cơ quan nào? Hãy cùng Nikenko tìm hiểu về hệ tiêu hóa trong bài viết dưới đây nhé!
Hệ tiêu hóa là gì?
Ảnh minh họa: Hệ tiêu hóa của con người
Hệ tiêu hóa là 1 hệ thống bao gồm nhiều cơ quan khác nhau, có chức năng phá vỡ cấu trúc và hấp thụ các chất dinh dưỡng cần thiết từ thực phẩm để sử dụng cho hoạt động hàng ngày của con người. Để có thể thực hiện quá trình này, hệ tiêu hóa cần sự kết hợp một cách nhuần nhuyễn từ hoạt động nhai, đến nghiền cơ học và các hoạt chất enzyme hỗ trợ quá trình phân hủy sinh học.
Hệ tiêu hóa gồm những cơ quan nào?
Hệ tiêu hóa của con người bao gồm rất nhiều cơ quan, bắt đầu từ miệng là nơi nhận thức ăn vào đến hậu môn thải các chất không tiêu hóa được ra ngoài. Dưới đây là các chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan trong hệ tiêu hóa:
Cổ họng
Ảnh minh họa: Cổ họng là cơ quan trung gian vận chuyển thức ăn
Cổ họng là nơi nhận thức ăn từ miệng đi xuống thực quản, đây chỉ là cơ quan trung gian giúp vận chuyển thức ăn.
Thực quản
Thực quản là cơ quan nằm dưới cổ họng, đây là một ống dài có chức năng đưa thức ăn xuống dạ dày. Thực quản tạo các cơn nhu động co thắt để đẩy thức ăn xuống dạ dày, đồng thời giữ cho thức ăn ở dạ dày không bị trào ngược lên bằng 1 “van” cơ học.
Túi mật
Túi mật là 1 túi nhỏ, nằm sát gan. có chiều dài từ 80 - 100mm. Túi mật có chức năng co bóp đẩy dịch mật vào ống mật chủ, sau đó vào tá tràng và xuống ruột non, giúp tiêu hóa các chất béo. Túi mật giữ vai trò quan trọng trong hệ tiêu hóa của cơ thể con người.
Gan
Gan là cơ quan giữ vai trò quan trọng trong hệ tiêu hóa, giúp tổng hợp Protein huyết tương, dự trữ Glycogen và thải độc. Đây được xem là nhà máy hóa chất của cơ thể con người, đảm trách và điều hòa các phản ứng hóa sinh.
Dạ dày
Dạ dày là cơ quan quan trọng, có cấu tạo dạng 1 cái túi gồm rất nhiều cơ. Khi tiếp nhận các thức ăn từ thực quản xuống, Acid và Enzyme sẽ được tiết ra, trộn lẫn với thức ăn để thủy phân Protein và các dưỡng chất cần thiết.
Ảnh minh họa: Dạ dày nơi lưu trữ thức ăn
Thời gian lưu trữ thức ăn tại dạ dày khá dài do phải thực hiện quá trình phân hủy hầu hết các loại thức ăn, kết quả là dạng chất lỏng sệt hoặc bột nhão sẽ được di chuyển đến ruột non.
Ruột non
Ruột non của con người dài có thể đến 6 mét, đây là nơi thức ăn tiếp tục được phân hủy, phá vỡ cấu trúc nhờ các Enzyme được tiết ra từ mật gan hoặc tuyến tụy. Với chiều dài như thế¸ nhu động ruột sẽ giúp thức ăn di chuyển theo suốt cơ quan này, đồng thời trộn đều thức ăn với dịch tiêu hóa.
Thức ăn sau khi qua ruột non sẽ tiếp tục được phân hủy tại tá tràng, sau đó dưỡng chất được hấp thụ tại hồi tràng và hỗng tràng trước khi chuyển vào máu.
Đại tràng
Sau khi quá trình tiêu hóa, hấp thu chất dinh dưỡng kết thúc, các chất không hấp thu được sẽ tiếp tục được chuyển xuống đại tràng ở dạng lỏng. Tại đây, đại tràng tiếp tục hút nước từ dịch để chuyển đổi chất thải thành dạng rắn, hay còn gọi là phân. Thông thường, phân sẽ được xử lý ở đại tràng trong khoảng 36 giờ.
Ảnh minh họa: Đại tràng phụ trách quá trình biến đổi chất
Phân có thành phần chủ yếu gồm mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn. Các vi khuẩn này cũng thực hiện các chức năng hữu ích cho cơ thể như: Tổng hợp Vitamin, xử lý chất thải, cặn lắng và bảo vệ cơ thể chống lại khuẩn hại.
Trực tràng
Trực tràng là cơ quan nằm ngay dưới đại tràng, có chiều dài khoảng 20cm. Khi phân được chuyển xuống đây, các dây thần kinh đặc biệt sẽ bị kích thích và truyền tín hiệu đến vỏ đại não cho biết bạn cần đi đại tiện.
Ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh, chức năng này chưa hoạt động hoàn chỉnh nên trẻ chưa thể đi đại tiện một cách tự chủ. Ở người lớn, khi muốn đi vệ sinh, não sẽ truyền tín hiệu làm giãn cơ vòng để có thể đẩy phân ra khỏi cơ thể. Nếu không muốn đi, cơ thắt và trực tràng sẽ thực hiện điều chỉnh, tạm thời bỏ qua cảm giác muốn đi vệ sinh và phân tiếp tục được giữ lại tại đây.
Hậu môn
Hậu môn là cơ quan cuối cùng trong hệ tiêu hóa, nó được cấu tạo từ cơ sàn chậu và cơ thắt hậu môn. Cơ quan này có chức năng lưu trữ và đào thải phân. Khi đi vệ sinh, hậu môn sẽ tiết ra dịch nhầy bôi trơn để phân có thể dễ dàng di chuyển ra khỏi cơ thể.
Ảnh minh họa: Hậu môn nơi cuối cùng của hệ tiêu hóa
Như vậy, tiêu hóa thức ăn ở con người là quá trình gồm nhiều bước phức tạp với sự tham gia và phối hợp hoạt động của nhiều cơ quan trong cơ thể. Bất cứ 1 vấn đề nào xảy ra tại một cơ quan trong hệ tiêu hóa đều có thể gây ảnh hưởng, làm định trệ việc tiêu hóa thức ăn và hấp thu chất dinh dưỡng.
Để hệ tiêu hóa khỏe mạnh nên làm gì?
Khi các cơ quan trong hệ tiêu hóa hoạt động không tốt, bạn có thể gặp nhiều tình trạng như: Táo bón, trĩ, trào ngược dạ dày, thiếu dưỡng chất, suy dinh dưỡng,… Với những rối loạn không phải bệnh lý, bạn có thể tự xử lý mà không cần sử dụng thuốc bằng các loại thực phẩm như:
Cung cấp đầy đủ nước mỗi ngày
Ảnh minh họa: Cung cấp nước đầy đủ hàng ngày
Thiếu nước là 1 trong những nguyên nhân phổ biến gây táo bón. Cơ thể người cần được hấp thu từ 2 – 3 lít nước lọc mỗi ngày, bạn cần phải uống nhiều hơn nếu tập thể dục, làm việc quá sức hay sống trong điều kiện khí hậu nóng.
Ngoài nước lọc, bạn cũng nên ăn các loại trái cây, rau củ chứa nhiều nước như: Bí xanh, dâu, dưa hấu, cần tây, dưa chuột,…
Chất béo tốt
Bạn cần bổ sung đủ hàm lượng chất béo vào cơ thể, tuy nhiên cần ưu tiên chất béo tốt để hấp thu chất dinh dưỡng 1 cách hiệu quả. Các loại thực phẩm giàu chất béo tốt nên bổ sung bao gồm: Hạt chia, quả óc chó, các loại cá béo (cá hồi, cá thu, cá mòi), hạt lanh,…
Chất xơ
Cơ thể không có enzyme để tiêu hóa chất xơ, tuy nhiên dưỡng chất này rất có lợi cho hệ tiêu hóa.
Ảnh minh họa: Ăn nhiều thực phẩm có chất xơ
Chất xơ hòa tan có nhiều trong lúa mạch, yến mạch, các loại đậu, trái cây,… có thể hấp thu nước thành dạng gel, di chuyển dễ dàng trong hệ tiêu hóa. Hấp thụ nhiều chất xơ giúp tăng cường lợi khuẩn đường ruột, tăng cường hệ miễn dịch và hệ tiêu hóa, giảm thiểu hấp thu cholesterol và đường vào máu.
Chất xơ không hòa tan có nhiều trong bột mì nguyên cám, các loại đậu, quả hạch, ngũ cốc nguyên hạt, súp lơ,… Dưỡng chất này không thể hòa tan vào trong nước nên cơ thể không thể phân hủy và hấp thu, tuy nhiên nó sẽ giúp làm tăng khối lượng, thúc đẩy đào thải cặn bã và các sản phẩm dư thừa của hệ tiêu hóa.
Một số bệnh thường gặp ở hệ tiêu hóa
Hệ tiêu hóa và các cơ quan tiêu hóa ở người trong quá trình hoạt động thường có thể gặp một số vấn đề làm gián đoạn hoặc gây tổn thương đến cơ quan này. Dưới đây là một số bệnh thường gặp ở các cơ quan tiêu hóa.
Viêm loét dạ dày tá tràng
Ảnh minh họa: Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng
Viêm loét dạ dày tá tràng là tình trạng xuất hiện các vết viêm hoặc loét trên bề mặt niêm mạc dạ dày. Tình trạng này sẽ gây đau đớn cho người bệnh với các triệu chứng đau, nóng, rát. Đặc điểm của các cơn đau như sau:
- Người bệnh đau ở bất kỳ vị trí nào từ rốn đến xương ức.
- Có thể đau từ vài phút cho đến vài giờ.
- Đau hơn khi bị đói.
- Tình trạng này sẽ giảm khi người bệnh ăn các loại thực phẩm giúp đệm acid dạ dày hay sử dụng thuốc giảm acid.
Tình trạng này cũng có thể biến mất hoặc trở lại sau đó 1 vài ngày hoặc 1 vài tuần.
Nguyên nhân gây ra viêm loét dạ dày tá tràng là thường do vi khuẩn H.pylori (HP). Chúng sống và nhân lên bên trong lớp niêm mạc bao phủ, đồng thời hỗ trợ bảo vệ các mô ruột non và đường dạ dày. Tuy nhiên trong 1 vài trường hợp thì nó có thể phá vỡ các lớp niêm mạc và gây viêm niêm mạc dạ dày hay tá tràng khiến cho hình thành các vết loét.
Dưới đây là các yếu tố nguy cơ gây viêm loét dạ dày tá tràng:
- Sử dụng nhiều rượu, bia.
- Thường xuyên sử dụng thuốc giảm đau.
- Hút thuốc lá.
- Căng thẳng, stress.
Rối loạn tiêu hóa
Rối loạn tiêu hóa thường gây ra một số biểu hiện bao gồm: Đau bụng, khó tiêu, buồn nôn, tiêu chảy cấp,...
Tình trạng rối loạn tiêu hóa chính là hậu quả của việc ăn uống không điều độ. Cụ thể như khi bạn ăn trúng thức ăn ôi thiu, uống sữa hết hạn sử dụng hay ăn rau sống có chứa các vi khuẩn gây đau bụng, đi ngoài phân lỏng. Ngoài ra, có thể do 1 số bệnh lý như viêm đại tràng.
Trào ngược dạ dày thực quản
Ảnh minh họa: Bệnh trào ngược dạ dày thực quản
Trào ngược dạ dày thực quản là 1 trong các bệnh phổ biến ở cơ quan tiêu hóa của người. Xảy ra khi có sự trào ngược của dịch vị vào trong thực quản, người bệnh thường sẽ gặp những triệu chứng sau:
- Ợ chua và cảm giác dung dịch chảy từ dưới lên
- Ợ nóng: Đặc biệt là ở lồng ngực, nguyên nhân là do axit trào lên làm bỏng rát thực quản.
- Sau một khoảng thời gian tình trang này sẽ khiến người bệnh bị viêm loét thực quản, chít hẹp thực quản gây khó khăn khi nuốt.
Bệnh viêm đại tràng
Bệnh viêm đại tràng xảy ra do tình trạng viêm nhiễm, tổn thương hoặc do bị rối loạn tiêu hóa kéo dài. Đặc điểm của căn bệnh này là dễ tái phát và có thể trở thành mãn tính. Điều này gây khó khăn rất nhiều cho việc điều trị dứt điểm.
Đây có thể là do hậu quả của rối loạn tiêu hóa mãn tính kéo dài hoặc bị tái phát nhiều lần. Tình trạng này sẽ làm thay đổi cấu trúc và yếu tố sinh hóa của dạ dày, ruột. Người bệnh thường gặp phải các triệu chứng như: Đau bụng âm ỉ, có khi đau nhiều thành cơn, bị đầy bụng, nóng ruột, rối loạn đại tiện.
Trên đây là bài viết của Nikenko đã chia sẻ các thông tin về hệ tiêu hóa, hy vọng chúng sẽ giúp bạn chăm sóc tốt hơn các cơ quan trọng trong hệ tiêu hóa của mình.