Đột quỵ não là một thuật ngữ chung dùng để chỉ các bệnh lý mạch máu não như: nhồi máu não, xuất huyết não và xuất huyết khoang dưới nhện. Không chỉ có tỷ lệ tử vong cao mà người bệnh đột quỵ não còn có khả năng mất chức năng thể chất hoặc ngôn ngữ do di chứng sau khởi phát.

Đột quỵ não (tình trạng gây tổn thương não cấp tính do mạch máu) đang nguyên nhân gây tàn tật và tử vong đứng hàng thứ 3 trên thế giới. Đây là một trong ba căn bệnh nguy hiểm (ung thư, nhồi máu cơ tim cấp và đột quỵ) có tỷ lệ tử vong cao, rất tốn kém trong quá trình kiểm soát và điều trị bệnh.

Khi bị đột quỵ, nguồn cung cấp máu lên não bị cắt đứt vì bất kỳ nguyên nhân nào cũng khiến các tế bào thần kinh trong não tổn thương. Thời gian càng kéo dài thì tế bào não chết đi càng nhiều, đồng nghĩa với người bệnh sẽ mất đi chức năng não bộ tương ứng. Vì vậy, điều quan trọng nhất trong đột quỵ là phòng ngừa và phản ứng nhanh.

PHÂN LOẠI CÁC DẠNG ĐỘT QUỴ NÃO

Dựa vào nguyên nhân chính là tắc nghẽn mạch máu hay vỡ mạch máu não mà đột quỵ được chia làm 2 loại là đột quỵ thiếu máu não cục bộ (nhồi máu não) hay đột quỵ xuất huyết não.

- Đột quỵ nhồi máu não khi các mạch máu trong não bị tắc nghẽn.

Nhồi máu não là tình trạng các mạch máu trong não bị tắc nghẽn, những tế bào não không nhận được máu sẽ dần chết đi, nếu thời gian kéo dài sẽ khiến vùng não đó bị hoại tử. Nguyên nhân gây nhồi máu não bao gồm 3 nhóm chính là:

Huyết khối não: là tình trạng các mạch máu trong não bị tắc nghẽn bởi cục máu đông (huyết khối) được hình thành trong lòng mạch máu do mảng xơ cứng động mạch.

Thuyên tắc não do tim: cục máu đông hình thành do các bệnh lý tim (hở van tim, rối loạn nhịp tim rung nhĩ, suy tim,…) và được tim bơm đến mạch máu trong não làm tắc mạch máu não.

Tắc nghẽn các mạch máu não nhỏ: các mạch máu nhỏ bị tắc nghẽn do bị thu hẹp bởi tuổi tác, bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường, béo phì,...Các cơn thiếu máu não thoáng qua xảy ra có thể là dấu hiệu báo trước của đột quỵ nhồi máu não.

- Đột quỵ xuất huyết não do mạch máu trong não bị vỡ

Khi một mạch máu não bị vỡ, xuất hiện tình trạng xuất huyết nội sọ hoặc xuất huyết dưới nhện gọi là đột quỵ xuất huyết não.

Xuất huyết nội sọ: tình trạng các mạch máu nhỏ trong não bị vỡ làm máu tràn vào nhu mô não hoặc não thất thường gặp do cao huyết áp, mạch máu dạng bột,…

Xuất huyết dưới màng nhện: là tình trạng chảy máu xảy ra ở giữa màng nhện và màng mềm bao phủ não. Xuất huyết dưới nhện thường do chấn thương đầu và vỡ phình mạch nội sọ.

QUY TẮC F.A.S.T GIÚP XÁC ĐỊNH SỚM NGUY CƠ ĐỘT QUỴ

Nguyên tắc quan trọng trong việc điều trị đột quỵ là thời gian. Việc đáp ứng cấp cứu y tế càng sớm sau khởi phát càng có lợi trong việc nâng cao khả năng cứu sống và giảm thiểu di chứng cho bệnh nhân.

Hiệp hội Đột quỵ Hoa Kỳ cũng khuyến cáo người dân nên nhớ ngay quy tắc F.A.S.T để phát hiện và xử lý đúng tình huống khi có người bị đột quỵ.

F (Face): Biến đổi cơ mặt khi bệnh nhân cười như miệng méo, xệ một bên mặt, nhân trung lệch, khóe mắt và khóe miệng không hạ xuống được, má không phồng lên được, v.v.

A (Arm): Người bệnh không thể giữ cả 2 cánh tay của mình khi giơ lên cao, đánh rơi thứ gì đó trong tay, v.v.

S (Speech): Không thể nói chuyện hoặc lời nói không phát âm rõ, nói ngọng, không thể lặp lại câu nói, v.v.

T (Time): Thời gian là rất quan trọng đối với bệnh nhân đột quỵ, mỗi phút trôi qua sẽ có khoảng 2 triệu tế bào não chết đi.

Một số dấu hiệu khác của đột quỵ não bao gồm: Yếu và tê ở mặt, cánh tay và chân hoặc nửa cơ thể, hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng động ngột, đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân…

Vì vậy khi nhận thấy người bệnh có các triệu chứng trên, bạn nên lập tức gọi xe cấp cứu và di chuyển đến cơ sở y tế gần nhất. Không nên để người bị nghi ngờ đột quỵ tự lái xe hoặc chờ người nhà đưa đi vì điều đó có thể làm mất thời gian của bệnh nhân.

Mỗi vị trí não có vai trò và chức năng khác nhau. Khi bị đột quỵ, người bệnh có triệu chứng, mức độ nghiêm trọng cũng khác nhau tùy thuộc vào vị trí bị tắc nghẽn hoặc vỡ. Điều quan trọng nhất là phải nhanh chóng xác định các triệu chứng của đột quỵ (F.A.S.T) và mở rộng vòng tròn đối phó, giúp bệnh nhân tăng tỷ lệ sống sót và giảm tỷ lệ thương tật say đột quỵ.